Een dag in oktober op het eiland Bali

“Selamat siang”, groet Jan Rap de enigszins rood aangelopen dikzak die met zijn lippen aan de tuit van een flesje Bintang lurkt. De befilterde sigarettenpeuk van de Belgische kettingroker rolt van de tafelrand in het zand, een donkerbruine vlek op het tafelblad achterlatend. Het is zo’n dag als alle andere 364 van het jaar, schrikkeljaren daargelaten, dan resteren er 365 dezelfde. Elk van die dagen vertoont de zon zich om zes uur in de vroege morgen en duikt de ploert van koper op het eendere tijdstip in de vroege avond zinkend snel onder. Soms kleurrijke omstandigheden aan de hemel schetsend, die kettingroker en bierdrinker Bart Stonebridge in een ver verleden heeft gekend. Niet als sportman, want dat is hij verre van en nooit geweest, dat kun je hem aanzien. Wel als zoon van een bemiddelde, invloedrijke vader, die behorend bij zijn topfunctie zijn vrouw regelmatig bedroog, zonder dat zij dat ook maar voor een zaadje vermoedde. Nog sterker, zij beweerde altijd “Zo is mijn man niet, daar ben ik niks bang voor”.

Jan Rap is de vreemde snuiter die als Nederlander Indonesië wil verkennen. Bij toeval valt hij op Bali figuurlijk in de armen van Antwerpse sinjoor. Via internet komt het duo met elkaar in contact, op initiatief van de eenzame en verlaten, niettemin originele zuiderbuur van Rap, die zonder voorbehoud met een rendez-vous aan het Balinese strand instemt. Wanneer Stonebridge zijn flesje met ster heeft leeg geslurpt, priemt hij zijn hand als bij reflex in de lucht, de ober inseinend dat hij een nieuw flesje wil. Of Rap er wellicht ook eentje lust, zal hem een zorg zijn, dat moet die snuiter zelf maar regelen. Ook Rap bestelt een biertje, voor Bart een teken alsof het ijs breekt als Arctische kap die onstuimig in het water van de oceaan dondert. De Vlaming steekt van wal over zijn geïsoleerde bestaan op een eiland, waar hij een leven als god achter de rug heeft, maar nu onder armetierige omstandigheden dagen in en dagen uit in zijn opperste uppie zonder duppie moet doorbrengen.

Raps oren flapperen als flaporen, de golfstroom aan vertelsels van Stonebridge nieuwsgierig, verbaasd en verbijsterd absorberend. Hij komt er nauwelijks tussen. Het ene uiterst ongeloofwaardige verhaal volgt het andere soms belachelijke, dan weer bizarre en vaak banale op, als brekende ijsschotsen die nooit meer tot een organisch geheel aaneengesmeed kunnen worden.

Na een handvol Bintangs en een zandbodem vol peuken trilt de hitte aan de einder. Stille krachten verstarren, geen blad van welke waringin ook beweegt. De waarheid nadert als treurvijg het spiegelgladde oppervlak van een mer à boire.

“Melancholie en neerslachtigheid slorpen mij op”, oreert Bart, die na route 66 zijn 67-ste verjaardag niet meer ziet zitten.

“Laat de Agung spreken, laat hem uitbarsten, laat hem zijn galstenen als uitwerpselen over mij heen spuwen. Ik heb een waanzinnig leven achter de rug, met meer dan vierhonderd vrouwen aan gymnastiek gedaan, ’s ochtends, ’s middags, ’s avonds en ’s nachts, wat mij een hoop lakens, af- en goedkeuringen heeft gekost. Inmiddels slaap ik al dertien jaar zelfbevredigend. Ik heb geen cent meer over, geen vrouw wil mijn kussen delen. Moge de Agung over ons uitbarsten, mij lukt dat met geen enkel vrouwelijk wezen meer. Genoeg is genoeg, te weinig is me teveel”.

De rijzende vraag is niet óf de vulkaan op Bali uitbarst, de staande vraag is of het nog in oktober gebeurt. Bart Stonebridge wil dat maar al te graag, deo volente oftewel DV.

Nu de wil én medewerking van god nog …

vervolg Bijzondere Belg op Bali

In 1974 verlaat een Antwerpenaar de Katholieke Universiteit Leuven als jurist, deskundig in internationaal zeerecht, zeeverzekering en maritiem transportrecht. In deze discipline zijn maar weinigen zo thuis als deze zoon van een voormalig directeur-generaal van de Antwerpse haven. Zoonlief verdient een vermogen met zijn reputatie onder Griekse en Duitse reders, die aan de lopende band bij hem aankloppen voor juridische ondersteuning. Als advocaat van de Griekse scheepsmagnaat Niarchos wordt hij multimiljonair.

Als hij zijn vermogen op enkele miljoenen Amerikaanse dollars raamt, hangt hij zijn toga aan de wilgen en zegt hij na een korte, zenuwslopende carrière zijn vaderland in 1981 vaarwel. “Tijd om aangenamer oorden op te zoeken”, oordeelt de avonturier. Hij gaat jagen op avontuur, zwerft van Thailand tot Japan door Zuidoost-Azië en wordt ten slotte verliefd op Indonesië. “Een van de weinige ontwikkelingslanden zonder lege winkels, met de vriendelijkste bevolking ter wereld”.

Magazine Avenue wijdt een groot artikel aan de vrijgezelle levensgenieter onder de veelzeggende kop ‘Kuifje in Kalimantan’. Kalende Kuifje bewoont in Bandung op Java drie suites van een hotel, meldt het blad. Zijn bloedbroeder is een koppensneller, die hij jaarlijks in het oerwoud van Kalimantan bezoekt. Hij vestigt een lustoord voor sportvissers op het eiland Sumba. De Islandhopper beweegt zich tussen haremdames, drankbomen en missionarissen. De Belg van geboorte beschikt over een verblijfsvergunning voor Indonesië, het land van zijn dromen.

In Ubud loopt een pad, waar over honderdvijftig strekkende meter op vele tegels namen staan geschreven. Tegen een vergoeding die onderhoud van de weg mogelijk maakt. DIK VLEGEL BELGIA staat op zo’n tegel gegrift. Wij vragen ons af wie achter de persoon schuilt, die ons met zijn zoon in Seminyak is komen opzoeken. Het antwoord rolt spontaan, als een ware waterval, achter flesjes bier en sigaretten vandaan. Een volledige vertelling is onmogelijk, daarvoor is Vlegels saillante levensgeschiedenis te omvangrijk. Niettemin doet de Belgische oud-advocaat verwoede pogingen om zijn kleurrijke bestaan in Indonesië met ons te delen.

“Leven in Indonesië is als koorddansen”, beweert hij. “De andere, rijke, mysterieuze cultuur en mentaliteit maken het leven hier spannender dan dat in Europa. In België zou ik gedeprimeerd raken, mijn toga hangt aan de muur en ik ben nog iedere dag blij dat ik hem nooit meer hoef aan te trekken. Indonesiërs ervaar ik als het vriendelijkste volk ter wereld. Dat voel je aan de taal en esthetiek, aan de manier waarop zij je tegemoet treden. Bovendien heerst hier de eeuwige lente”.

Zijn vader zei altijd tegen zoon Dik: “Als je geld wilt verdienen, moet je zeerecht studeren. Niet uit idealisme, maar inderdaad om het geld volgt hij vaders goede raad op. Hoewel hij liever talen wilde leren en het allerliefst wilde gaan schrijven. Naar wij van deze bijzondere Belg begrijpen, is zijn vermogen als sneeuw voor de zon gesmolten. Hoe slim en intelligent een mens ook kan zijn, beleggingen kunnen kennelijk verkeerd uitpakken. Wonend in de villa van de vrouw, waarvan hij inmiddels is gescheiden, volgt hij zijn grote interesse, het schrijven van boeken. Daarvan heeft hij in het Nederlands en Engels proeven van bekwaamheid in de vorm van uitgegeven edities afgelegd.

Aan het eind van ons gesprek vraag ik de auteur zijn biografie van Han Snel te signeren. Met een streep van een handtekening eronder noteert hij met genoegen ‘Aan Peter en Erna, ter herinnering aan onze aangename ontmoeting’.

Woensdagmiddag 6 september 2017 heeft ons op Bali met een bijzondere Belg in aanraking gebracht. Staat zijn naam in Ubud in een straattegel vereeuwigd, zijn biografie mag naar mijn mening ook worden geschreven. De levensloop van Dik Vlegel maakt zo’n uitgave zonder twijfel zeer de moeite waard. Op basis van wat ik allemaal heb gehoord en gelezen, zou ik mij met plezier aan de klus wijden. Helaas krabbelt de Vlegel terug van zijn eerder gedane toestemming om mij zijn levensverhaal te laten schrijven. Dat stelt mij teleur, want ik had het karwei graag met verve uitgevoerd.

To be or not to be, fiction or non-fiction? De vraag stellen is hem beantwoorden.

Bijzondere Belg op Bali

Over onze eerste reis naar Indonesië - Java, Bali, Lombok - beschrijf ik vooraf de lokroep van de ‘Smaragden Gordel’. Mijn zomerse voorbeschouwing op de nakende trip in augustus en september 2017 resulteert als gewoonlijk in reacties van trouwe blogfans. Midden juli meldt zich een mij onbekende buitenstaander aan met een intrigerend onderschrift. Ene Justin schrijft:

… In Ubud vind je het huis en de kunstgalerij van Han Snel. Deze Nederlandse kunstschilder (1925-1998) woonde en werkte gedurende een halve eeuw op het Indonesisch eiland Bali. Lees over zijn biografie op www.amazon.co.uk/Han-Snel-Kunstenaar-Avonturier-Levensgenieter. De auteur, een bijzondere Belg, die sinds 1983 op het eiland Bali woont, was een vriend van de kunstenaar. Van Han Snel bestond nog geen biografie, dit boek vult deze leemte aan. Het verhaal begint met Han Snels jeugd in Scheveningen, zijn belevenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en zijn gedwongen vertrek als dienstplichtig soldaat naar Indonesië. De lezer krijgt een inkijkje in de woelige jaren van de jonge Indonesische Republiek, hoe Han Snel deze tijd overleefde en een beroemd artiest werd.

Grondstof voor het boek is door de auteur uit de mond van Han Snel in uitgebreide interviews opgetekend. Daarnaast leverde Hans weduwe Siti Snel, nog steeds op Bali wonend, de nodige informatie …

Nieuwsgierig als altijd naar leesvoer over het land waarheen ik reis, contacteer ik mijn onbekende bloglezer via e-mail. Hij reageert uitermate positief en wij komen tijdens onze reis tot een ontmoeting. Het intensieve reisprogramma bevat een driedaags verblijf in Seminyak op Bali, met ruimte voor eigen invulling op de laatste dag. De biograaf van Han Snel is bereid om, met zijn zoon als chauffeur, rond het middaguur vanuit zijn woonplaats Denpasar naar ons hotel te komen. Aan het strand zoeken we een tafel met zicht op zee in een van de vele paviljoens. In een ontspannen, haast familiair intiem gesprek - deels Nederlands, deels Engels (zoon spreekt Engels en Indonesisch, geen Nederlands, hij verstaat tevens Balinees en Soendanees), ontvouwt de vader (66) zijn levensloop in openhartige ontboezemingen aan ons.

Ruim vier uur lang is de rondborstige, dikbuikige gezelligerd met ons in gesprek. Als kettingroker, die een biertje niet schuwt, de ene sigaret na de andere aanstekend. Dat roken slecht voor de gezondheid is, beoordeelt de voorhene rechter en advocaat als aperte onzin. Zijn vader was ook een zware roker en die is 100 geworden! Ons tegengeluid wordt met een volgende sigaret uit het bijna lege tweede pakje van de dag - twintig stuks per pakje - weggewist, terwijl hij de ober in bahasa Indonesia roept voor een volgend flesje Bintang.

Wordt zijn bijna twintig jaar geleden overleden vriend Han Snel door onze nieuwe vriend tot levenskunstenaar bestempeld, over zijn eigen leven vol avontuur raakt hij met uiterst boeiende beschouwingen niet uitgepraat. Tot we op de klok kijkend ontdekken dat de middag onverwacht snel is omgevlogen. De innemende verhalenverteller kijkt zijn 22-jarige zoon liefdevol aan en besluit om de thuisreis door het drukke verkeer naar Denpasar te aanvaarden. Wij keren zeer onder de indruk van bijzondere verhalen naar onze hotelkamer terug, waar ik de aangeschafte biografie van Han Snel in één adem uitlees.

Leven als god op het eiland Bali in Indonesië, zou ik dat ook … willen, … kunnen?

(wordt vervolgd)

Recensie ‘Rob van Gennep, Uitgever van links Nederland’

In de jaren 1970 volg ik de parttime opleiding personeelwerk van de Sociale Academie aan het Karthuizerplantsoen in Amsterdam. Vier jaar van kritische ‘linkse leescultuur’ en veel socialistische theorie over klassenstrijd en arbeidersbeweging. Daarin spelen uitgaven van de Kritiese Bibliotheek van ideologisch bevlogen uitgever Rob van Gennep ook een rol. Dat Van Gennep een icoon was, die wist wat in de turbulente linkse wereld speelde en een stempel drukte op de opinievorming in Nederland, ben ik mij vier decennia geleden niet eens zo bewust.

Kortgeleden reageer ik - als in een reflex wakker geschud - op de gelegenheid via Uitgeverij Atlas Contact om de drukproef van het boek ‘Rob van Gennep, Uitgever van links Nederland’, geschreven door Geke van der Wal, te recenseren. De biografie zal in augustus a.s. verschijnen. Iets meer dan driehonderd pagina’s geven mij een royale inkijk in de handel en wandel van een man, die een feilloos gevoel voor de tijdgeest met een praktisch koopmansinstinct combineert.

Geke van der Wal heeft met haar biografische boek in mijn ogen monnikenwerk verricht. In een kleine dertig hoofdstukken beschrijft zij de jeugd van een mooie jongen, die naar een artistiek leven verlangt, met Johan Polak de uitgeverij Polak & Van Gennep start, vervolgens met Jaap Jansen als Uitgeverij Van Gennep verdergaat en er daarnaast - waar haalt hij de energie vandaan, vraag je je af - een vrij uitgebreid liefdesleven op nahoudt. Rob van Gennep blijkt met zijn krachtige persoonlijkheid geliefd én gevreesd. De schrijfster haalt diverse voorbeelden naar voren, waarin hij enerzijds de charmeur is en anderzijds mensen hardvochtig afserveert.

Vele jaren is Rob van Gennep de legendarische uitgever, die in de woelige jaren 1960 en 1970 links van lectuur voorziet, die ook bij mij in de boekenkast stond. Als bekende linkse Nederlander is hij bezeten van zijn vak, maar oud is hij niet geworden. Op 5 mei 1937 in Wassenaar geboren, op 13 april 1994 in Amsterdam aan de ziekte ALS overleden. Zijn korte, intense leven, prettig leesbaar beschreven, bestaat uit de boekenwereld, waarvoor, waarvan en waarop hij leeft. Over zijn ‘oude dag’ maakte Van Gennep grapjes.

“Dan wil ik een boekenstalletje op de Dam. En maar roepen: boeken!! boeken!!”.

Dat heeft hij helaas niet mogen beleven.

Geke van der Wal schreef een kleurrijk levensverhaal over een markante uitgever, boekverkoper en oprichter van een modern antiquariaat. Een verhaal dat mij zodanig boeide en meesleepte, vooral terug naar de revolutionaire jaren zestig van de vorige eeuw, dat ik het in één adem heb uitgelezen. Ik ben ervan overtuigd dat mijn generatie- en studiegenoten - inmiddels zeventigers - deze biografie met evenveel genoegen zullen verorberen.

Tijdje Tenerife, terug

Ik stap een donker hok binnen. Onmiddellijk flitst Lola het lampje aan via een knopje aan de buitenzijde. Precies op tijd, want ik stap bijna in het Franse wc-gat. Nu weet ik mijn voeten op de porseleinen exemplaren te posteren. Twee emmertjes water staan naast me in de wacht. Lekker blijven staan, denk ik. Ik hoef alleen zelf te wateren, wissen van remsporen is gelukkig niet nodig.

Erna moet, net als Lola, het klatergoud hebben gehoord, want ik heb de deur op een kier laten staan. Handen wassen kan buitengaats, bij een los geplaatst lavet van wit aardewerk, ook in de ‘huiskamer’. Mijn handen weiger ik af te drogen aan de ernaast hangende blauwe handdoek. In de hoek zie ik Lola in haar piepkleine keukentje druk in de weer. Twee blauwe gasflessen beletten haar haast om haar werk te verrichten. Zij weet echter niet anders en gaat onverstoorbaar haar gang. Primitiever omstandigheden zijn bijna niet mogelijk.

Ik keer naar onze tafel terug. Naast elkaar zittend naar buiten kijkend onderwerp ik ook de vergeelde, verschoten zwartwit foto van het haventje van Garachico, dat aan de muur hangt, aan een nadere beschouwing. Dat zijn nog eens vervlogen tijden. Mijn ogen reizen langs de muur naar het plafond, waar ik de elektriciteitsmeterstand aflees. Toch nog iets te lezen, zonder menu- of wijnkaart, laat staan prijsaanduiding.

Voor Lola onze soep naar tafel brengt, heeft zij eerst haar totale bestekvoorraad in een emmer op de andere klep van de diepvrieskist geplaatst en een geschikt couvert geselecteerd. In een gekreukeld servetje gerold legt zij de pakketjes plompverloren bij ons bord in de buurt, bijna struikelend en een schoen verliezend.

“Ay, ay, ay, la zapatillo de la Reina”, grap ik de Spaanse tekst die ik mij van het paneeltje bij de rotsformatie van de Teide onderweg herinner. Lola lacht een tand bloot.

Onder het slurpen van de soep, waaraan voor ieder van ons een stukje onbestemd vlees is toegevoegd, passeren enkele auto’s aan onze vensterbank voorbij. Aan de overkant, op een meter of drie, kijken we tegen een hoge grijze deur met bordes aan. Drie treden witte steen om daar naar binnen te gaan. Op de treden gaan opeens drie Spaanse jongetjes zitten. De twee op de flanken dragen boven een rood shirt een pikzwarte, kortgeknipte haardos. Tussen hen zit een bedeesd manneke ingeplet. De rode shirts showen een grote letter B op de borst. Een van de twee chico’s heeft een maf oranjegeel brilletje om zijn computerspelletje goed te kunnen volgen, waar het middelste jong geen snars van begrijpt, ten minste aan zijn gelaatsexpressie af te lezen. Het andere rode shirt, senor wizkid himself, kent de computeroplossingen als de beste.

Ondertussen tokkelen hun ouders in onvervalst Spaans over de opvoeding van hun spruiten. Hun verhaal van en op de straat neemt een stief kwartiertje in beslag, terwijl de knulletjes braaf met hun nintendo spelen. Wij stoeien braaf met de graten van een zeebaars.

“No gracias, no postre”, melden we Lola.

Señora Lola alias Dolores weet onverwacht raad met haar ongeschreven tarieven, als gerant is zij verre van antiek. Dat was ze slechts als chef-kok, als kwam ze uit lang vervlogen tijden voort. Een authentieke tipico Canaria-ervaring is ons ten deel gevallen.

Onze buurtjes gaan op hun laatste dag in de buurt van Erjos wandelen, niet al te ver van Garachico vandaan. Wij doen het - met nog een paar dagen voor de boeg - ook rustig aan. We bezoeken opnieuw Buenavista del Norte, waar we de enige niet-eilandbewoners zijn, maar waar verder weinig beweging valt te ontdekken. We keren pardoes op onze schreden terug naar Los Silos, waar het op het centrale pleintje een tikje levendiger is. Voor de ‘servizio’ moet je een stukje rondwandelen, door de ingang tegenover de kerk, een patio schuin oversteken, door de deur met het paarse bordje ‘Aseo’, en dan kiezen of je bij de op de wc-deur geplakte markies of markiezin naar binnen stapt.

Een grote rij kindertjes op de binnenplaats, in tweetallen hand in hand opgesteld, Spaans gekrulde schalkjes gekoppeld aan lachende madammekes van ongeveer een meter hoog, worden door een paar juffen en de schoolmeester de bibliotheek binnengesluisd. Ze zijn met twee touringcars gekomen, spannende avonturen dus voor deze naar schatting vijf-, zes-, zeven- en achtjarigen.

In de bibliotheek mogen wij gratis internetten, zo lang we maar willen. We zijn van harte welkom, Los Silos groet ons in het bijzonder. Wat een heerlijk ongedwongen sfeertje in dit houten ‘paleis’ van cultuur, waar kantoordeuren gewoon openstaan, of de achterliggende werkruimte nu bemenst is of niet. Terwijl wie dan ook van buiten zo naar binnen kan wippen. Overigens zijn toeristen in Los Silos op de vingers van een hand te tellen. Hoe lang nog?

Zonder bijgeloof trekken we er op vrijdag de dertiende op ons gemak op uit om in eerste instantie Bajamar en Punta del Hidalgo met een bezoek te vereren. Deze twee kuststadjes, die vier kilometer uit elkaar liggen, vormen een vreemd, gedateerd, dus oud vakantieoord aan de noordkant van het Anaga-gebergte. De stadjes zelf, die wel aan een facelift toe zijn, staan tamelijk vol appartementen en zielloze hotels. Toch hebben zij ook iets fascinerends. Golven slaan stuk op zwarte vulkanische rotsen, waar diepe grotten op holle ogen lijken. Niets lijkt hier op een strand, behalve het bescheiden zwarte strandje bij Bajamar, de plaatsnaam die ‘beneden bij de zee’ betekent. Op de achtergrond verrijst het machtige Anaga-gebergte.

Het Anaga-gebergte is via een smalle weg vol haarspeldbochten toegankelijk. Op enkele uitkijkpunten zien we ontoegankelijke eilandjes voor de kust, waar ettelijke vogels nestelen. Het berglandschap en dichte laurierbossen maken een imposante indruk. Op via de weg onbereikbaar lijkende plekken liggen verlaten gehuchten met verwaarloosde akkers op terrassen. Geitenhoeders in dikke wollen kleren trekken met hun kleine kudde en hun honden via smalle paden door de bergen. Zo nu en dan wordt de stilte doorbroken door geschreeuw van konijnenjagers en het knallen van hun geweren.

Punta en Puntero

De weg langs Bajamar houdt bij Punta del Hidalgo op. Hier kun je alleen te voet verder, wat wij niet hebben gedaan. Het meest curieuze dat hier te zien is, zijn de ‘piscinas naturales’, de natuurlijke baden die uit de rotsen zijn gehakt, zoals we die ook kennen van onze thuisbasis Garachico. Op een stormachtige dag kun je erin gaan zitten en slaan de golven over de rand, terwijl je rustig een bad neemt. Ben ik even blij dat we geen zeep hebben genomen. In deze hoek staat inderdaad altijd veel wind, met schuimkoppen op de oceaan.

De twee vakantieoorden Bajamar en Punta del Hidalgo ogen rustig. Het landschap om alle bebouwing heen is indrukwekkend.

Het rustige Punta del Hidalgo met ongeveer duizend inwoners ligt op de kuststrook aan de voet van de westelijke Montañas de Anaga. Aan het einde van de asfaltweg, die in een rotonde uitmondt, krijg je vanaf een soort uitkijkpunt een eerste indruk van het gebergte dat door kloven is doorsneden. Aan de rotsachtige oostkant, die tot voor kort onbruikbaar was, heeft men nieuwe grond opgebracht en bananenplantages gerealiseerd.

Aan de kust staat een hoog, modern monument voor zeelieden. Niet ver daarvandaan ligt, ver weg van alle drukte, een zwembad aan zee. Aan de rand van Punta del Hidalgo staan in de buurt van de rotonde enkele monumenten ter herinnering aan volksmuzikant El Puntero, een bekende inwoner. Hij woonde in een landhuis aan de voet van twee hoge rotsen, die Dos Hermanos (‘Twee broers’) heten. Hij nodigde vaak andere muzikanten van het eiland uit en de muziek die zij samen op de patio van zijn huis maakten genoot tot ver in de omtrek bekendheid. Vooral op feestdagen herleeft hier de herinnering aan El Puntero.

Alvorens bij het standbeeld van Sebastián Ramos - alias El Puntero - te zijn aangekomen, passeren wij eerst het standbeeld gewijd aan de Canarische muziekgroep Los Sabandeños. We spreken hierover met twee meiden van de plaatselijke VVV, die qua entree op een onooglijke manier onder El Puntero is gelegen, maar we vinden de toegang toch, anders dan twee andere bezoekers die vertwijfeld doorlopen. Een van de hostesses - het valt inmiddels op en te raden - spreekt een redelijk verstaanbaar woordje Nederlands. Zij heeft in Duitsland gewoond en luistert dan ook naar de klinkende naam Mercedes. Ze heeft er lol in om ons over van alles en nog wat te informeren, niet alleen vertellend, maar ook de fraaiste brochures uitdelend. Bovendien schept ze er genoegen in om ons, naar onze landsaard, toe te voegen: “Alles gratis!”.

Ik kan het niet laten om onnozelheid voor te wenden: “Alles gracias?”.

Op aangeven van Mercedes besluiten we bij Café Melita een kopje koffie met Duits gebak te nuttigen. In de pastelsfeer van het café kijken we in de diepte op de oceaan uit. Alles ademt hier Duits, de uitbaatster is Zwitsers en er wordt veel Nordic gewalkt.

Rond etenstijd, zo kwart voor enen, bevinden we ons op de Mirador de Jardina.

Jammergenoeg is er veel bewolking, toch kijken we de Teide recht in zijn gezicht, dat zware wolken boven zich moet dulden. Aan zijn voeten in het dal strekken zich Lego-blokkendoosjes van vooral La Laguna en ook van Las Caneteras, Las Mercedes en westelijker gelegen Tegueste zich uit.

In Tegueste zoeken wij vergeefs naar de glasmakerij, Erna’s hobby. De hoofdstraat bereidt zich op een enorm dorpsfeest voor. Op het centrale plein staat een podium met een werkelijk gigantische licht- en geluidsinstallatie. De laatste hebben Spanjaarden volgens mij echt niet nodig, getuige het Spaanse stel dat ik mij naast ons herinner in de rustige sfeer van Café Melita. Wat kunnen die lui een kwebbelkabaal produceren.

Het wordt langzaam frisser. Net als boven de Teide hangt nu ook boven ons hoofd op de Mirador een donkerzwangere wolk. Ik voel vijf druppels. Het is heel geinig om het dorpje Jardina links beneden te zien liggen. Een stuk of twintig Legostenen, meer niet: geel, grijs, blauw, beige, roodachtig bruin, donkerbruin. Kanaries geven een doorlopend concert, zoals honden in elk dal tevens hun nooit eindigende blafsymfonie weerkaatsen. De hoge heidebomen kruipen naar het hek waar we vóór staan. We zien volop grote margrieten met witte blaadjes en gele kern. Een bos faya's en arrebol lacht ons uitbundig toe. Een eenzame jogger stampt zwaarmoedig en zwaarlijvig, echt waar, over het asfalt de haarspeldbochten naar beneden. Waar heeft hij zin in?

Ik heb zin om een gedicht van Fernando Garciarramos, gedateerd 19 oktober 2005, te noteren. Het heet Anaga Senderos de Poesía:

Un horizonte de montes

Encierra al Valle de Aguere

Para tenerlo consigo

Y con los mares no sueñe,

Mas cuando el verano en saya

Su canción incandescente,

Cuando el Solsticio explosiona

La Laguna, de repente,

Tal un vivo resplandor

Se enamora y se estremece

Y cuando la pasión termina

Y el fuego su fuerza pierde

Las torres despliegan

Sobre las calles silentes llantos,

Los charcos copian

Memorias

Y luego desaparacen

Y en los aleros anida

El frío azul de diciembre.

Tanto ahora como ayer

Siempre la lluvia acontece

Y, tras las nubes, el sol

Es un reclamo perenne.

Sendero que lleva al mar

No morirá para siempre.

Vivirá en el infinito,

Vendrá con la luz naciente

Como la ola vendrá

Al litoral nuevamente.

Canta el verano en la mar

Su canción incandescente,

Y La Laguna, de nuevo,

Se enamora y se estremece.

Ik begrijp heus niet alle Spaanse woorden. Maar dat het gedicht mooi is, over bergen, zee, winterkou en voorjaar, is mij wel duidelijk.

Even verderop ligt het ‘Kruis van Carmen’ - Cruz del Carmen - op 920 meter hoogte, vol glassplinters van gebroken autoruiten. Zo ook op Pico Ingles, waar het door ons vermoede restaurant niet is. Dat is bij Carmen.

Teruggaande van Pico Ingles naar La Laguna slaan we het Kruis van Carmen over, genieten we onderweg van het bomenbladerdak dat aan La Palma doet denken, en landen we, hoewel het vrijdag is, in Casa Domingo te Las Mercedes.

Recensie 'Na de sterren' (Marga Minco)

Recensie betreft de dundruk-uitgave van Uitgeverij van Oorschot, met de roman ‘Een leeg huis’ en 23 andere, korte verhalen van Marga Minco:

Ook ik was een van de middelbare scholieren die ‘Het bittere kruid’ van Marga Minco voor zijn (HBS-B-)eindexamen op zijn boekenlijst vermeld. Het literaire monument is als klassieker geliefd onder scholieren vanwege geringe dikte en eenvoud van taal. Marga Minco roept in haar van emoties ontdane proza gevoelens van de Tweede Wereldoorlog op. Haar joodse familie betaalt een hoge tol.

Vele jaren later kom ik de schrijfster opnieuw tegen. Haar ontroerende ’De val’ is een novelle in authentieke stijl. Nog weer later verrast ‘Miekes Leesclub’ mij met het verzoek mijn leeservaring over een andere Minco met lezers te delen. Ik ontvang een prachtige, gedundrukte editie van uitgeverij Van Oorschot: ‘Na de sterren’. Dit fraaie boekwerk van Marga Minco bevat een keuze van de schrijfster zelf uit haar complete werk: de roman ‘Een leeg huis’ en 23 korte verhalen.

In ‘Een leeg huis’ schetst Marga Minco in drie delen de chaotische periode van na de bevrijding. Zij diept net als in het ‘Het bittere kruid’ belevenissen van in en na de bezettingsjaren uit. In het begin moet ik wennen aan de toegepaste flashbacks, daarna ontdek ik dat Minco aan de hand van drie dagen (28 juni 1945, 25 maart 1947, 21 april 1950) een imposant verhaal over een moeilijk te verwerken gegeven realiseert. De hoofdpersoon keert na de bevrijding uit haar onderduik terug naar het gesloopte huis. Een leeg huis, waarin ‘leegte’ voor de ik-persoon en haar vriendin in de na-oorlogse jaren wordt weergegeven, goed van sfeer en vol verdiepende waarnemingen.

Net als in ‘Het bittere kruid’ is de oorlogsthematiek met navenante ervaringen er een van vereenzaming, voorzien van het gevoel alleen in de wereld te staan. Marga Minco is hierin op haar best, in zuiver en sober taalgebruik, waarin vaak korte zinnen mij als lezer prima bevallen. Beter één heldere, indringende zin dan een hele pagina uitweiden.

Marga Minco heeft zelf een voorkeur voor korte verhalen. De derde uitgave in de reeks ‘Gedundrukt’ bevat een kleine twee dozijn, die ik ieder op hun beurt met genoegen heb gelezen. De overkoepelende titel ‘Na de sterren’ ontlokt aan Minco de opvatting dat Simon Carmiggelt en Annie M. G. Schmidt de ‘echte sterren’ zijn, door Van Oorschot gedundrukt. Naar mijn mening is Minco te bescheiden. Zij is ten onrechte niet met een Zeer Kort Verhaal te vinden in het veldboeket met veertig stuks naar de smaak van ‘meester van het ZKV’ A. L. Snijders, onlangs uitgebracht ter gelegenheid van de tiende editie ‘Nederland leest’.

Als provinciegenoot kom ik Simon Carmiggelt met een kort verhaal (‘Mokum’) tussen de mooiste korte verhalen tegen, die onder ‘Noord-Holland leest’ voorafgaan. Vermoedelijk heeft geboren Zeeuwse Annie M. G. Schmidt in de Zeeuwse editie een plaats, misschien ook niet. Ik vind dat de in Ginneken als Sara Menco geboren Marga Minco in de Noord-Brabantse editie de ster van schitterend proza moet zijn.

Tijdje terug, Tenerife

Teleferico del Teide

Wanneer we de deur uitstappen om de Pico de Teide te bestijgen, regent het inderdaad. Wij gokken nooit, winnen nooit iets en toch wagen we het erop. De zon is onbetaalbaar. Aan de zuidzijde van het eiland schijnt hij altijd, we kunnen dus royaal op hem inzetten. Ook is de kans groot dat La Gomera opnieuw haar dagelijks ververste slagroomhoed draagt. Haar hoofddeksel tekent een fantastisch fraai vergezicht, omhoog krullende wolken hebben aan hun onderkant een kaarsrecht afgeplatte bodem. Deze horizontale lijn zet zich naast het eiland aan beide zijden boven zee voort, zodat het lijkt of een plak koek tussen wateroppervlak en slagroom is weggesneden.

We volgen de borden El Teide, de vulkaan die zeventig kilometer van onze finca ligt. We kronkelen weer omhoog en omlaag, vooral omhoog. ‘Pinar del Chio' lees ik, ontmoeting met honderdduizenden pijnbomen in een maanlandschap. Hoe die in deze bodem wortelen, is een raadsel, maar ze doen het, met z’n allen. Op achttienhonderd meter hoogte wordt dat minder. Hun aantal en individuele lengte nemen af. Ondertussen wordt het mij wel duidelijk waarom we zoveel houten balkonnetjes en houten voordeuren in Tenerife’s dorpjes en stadjes ontwaren.

Het maanlandschap is indrukwekkend. We stellen ons Neil Armstrong voor, wagen echter geen stap in de donkerbruine tot zwarte, grillige buitenaardse ruimte. Het lijkt als thuis, hoewel schijn bedriegt: alsof de bodem net vers is bemest. We ruiken echter niks en we horen nog minder. Het is - gelukkig - al weer enige tijd geleden dat de Teide zijn mestkar heeft uitgereden. Je moet er niet aan denken dat het juist vandaag weer zou plaatsvinden.

Op de lange stukken langzaam stijgend, kaarsrecht asfalt voelen wij de intense impressies van Monument Valley en andere nationale parken in het westen van de Verenigde Staten weer tot in onze botten. Monumentale rotsformaties sieren Tenerife, met een reuzenvulkaan op de achtergrond. Nou ja, achtergrond, met evenveel recht kun je zeggen voorgrond. Hij staat er gewoon. Langs zijn helling loopt een draadje, waaraan een tweetal knoopjes hangen. Stijgt het ene knoopje uit een doosje omhoog, daalt het andere uit het bovenste doosje even voortvarend af. Je moet dat ‘perpetuum mobile’ maar uitvinden, een hele kunst om er een economisch verantwoord confectiewerkje van te maken.

Pico de Teide - in Parque Nacional de las Canadas del Teide - is 3.718 meter hoog. De hoogste berg van Spanje, tot werelderfgoed verklaard. Wanneer El Qaida een aanslag met een airbus zou plegen, zou deze wolkenkrabber van een berggigant het niet eens bemerken. Alsof een vlieg wat kriebelt op z’n schouder. Voor Bin Laden c.s. hoef je hier, ondanks grotten en spelonken die op de loer liggen, geen vrees te hebben.

We ontdekken dat een entreebewijs voor de ‘Teleferico del Teide’ 22 euro per persoon kost. Dat kunnen we vervolg geven met een voettocht van het bergstation naar de kratertop. Maar daarvoor blijkt een persoonlijk visum voor Nationaal Park Teide vereist, verkrijgbaar in Santa Cruz de Tenerife. Dat gaat ons iets te ver.

Op tweeduizend meter hoogte, bij Los Azulejos, kruipen witte wolken langzaam over de rafelranden naar ons toe. En beduidend sneller terug. Het is formidabel fris. Erna geniet van grandioze kleurschakeringen, die toch slechts uit een beperkt regenboogspectrum bestaan. Tussen vele kleurnuances van zandgeel en zandgrijs tot lavabruin en lavazwart wandelen fantastische tinten groen. Pal voor ons staart een uit steen geslepen ‘Guanche' over de vlakte naar het verre wilde westen. Althans, met enige fantasie.

Het bezoekerscentrum van het nationale park lijkt Duits eigendom. Er wandern sozusagen wat Osterburen herum, sie entwickelen zelfs hun eigen Wanderpaden in gedrukte vorm. Wij hebben trek in koffie met cake. Tarieven volgens monopoliepositie, prijzig dus.

De bijna sneeuwloze Teidetop roept. Nemen wij de Teleferico del Teide, ook zo’n monopolist? Ach, je komt hier misschien eens in je leven. Een goede vriendin, veelvuldig Tenerife-bezoekster, heeft het dringend aanbevolen. Dus sluiten wij aan in een lange sliert voor de kassa.

“Si, si, dos personas, por favor”.

Ik ontvang twee tickets, los numeros 194.657 en 194.658. Plus zes euro retour. Het onvervalste briefje van vijftig is door een beveiligde sleuf opgeslokt. Business is business, ook in ijle lucht.

In de mensenrij voor het loket herken ik lang vervlogen tijden. Wintersportgenot, wachten op een gondel, de hoogte in naar een duivelse berg, de Diavolezza. Ondanks de grote belangstelling hier voor de vulkaantop waren we onze auto vrij snel kwijt. Zelfs op een plekje vooraan. Kwestie van Amsterdamse bluf, hardop beweren dat voor ons altijd een parkeerplaatsje vrij is of komt. De gondel daarentegen laat een klein uurtje op zich wachten. Een op het oog opgeschoten modern Spanjaardje van een meter zestig hoog in de rij voor ons, twee piercepijltjes door zijn oorlellen, kwekt wat af met drie dito Spaanse juffertjes van dezelfde lengte, geen oorpijltjes, navels niet te zien, maar wel her en der de nodige tattoo’s.

Opeens worstelt het joch zich terug, dwars door de achter ons wachtende meute heen. Hij keert even later weer in z’n harem terug. In de buurt van het loket of mogelijk bij het restaurant heeft hij een reuzenzak chips weten te bemachtigen. Pappas arrugadas, maar dan in dunne schijfjes, in plastic verpakt. Een van de chicas houdt de zak open, de anderen doen een voor een een graai. Dat ziende grijp ik mijn kans en sla toe. Ik pak ook een minuscuul chipschijfje, waarvoor ik mij niet hoef te schamen. Voer voor die meiden natuurlijk. … ‘Een blonde Noor? Hoewel, hij is aan de kleine kant. Maar in vergelijking met ons’ … Giechelen achter kleine, lege handjes voor gevulde mondjes.

Plotseling klinkt een vraag in mijn richting. “Quire mas?”.

“No, no, vale, gracias”, bloos ik als schijnheilige, jongere oudere.

Een Spaanse chat, mijn Hollandse tongval inbegrepen, volgt. Het clubje komt uit Valencia - ik doe m’n best, herhaal ‘Balencia' - en verbaast me volstrekt. Grote stad, Erna en ik zijn er geweest, vol sinaasappels, cultuur en ander fraais. Maar tot onze verbazing spreekt het alleen maar Spaans. Geen woordje Engels.

Spanjaarden zijn nieuwsgierig. De dames willen weten waar wij vandaan komen. Eentje vraagt hoe ik aan zo’n bruine kop kom. “Is het niet koud om in een simpel T-shirt helemaal naar boven te gaan?”. Zij heeft een punt, ik doe graag stoer.

“Frio? Ik kom net van IJsland. Daar heb ik in een tangaslip bij een geiser een uurtje in de sneeuw gelegen!”.

Interessant. Het vrouwelijk trio doet zijn provisorisch om de nek gevouwen badlaken en zo nog wat doeken even af om samen met Erna en mij in het digitale cameraatje te worden opgeslagen. Het veelbesproken kiekje zal tot onder de oranjeboomgaarden in de Spaanse sinaasappelstad worden besproken en begniffeld. Zoveel is seguro.

Met in totaal 38 nieuwsgierigen - wij zijn nummers 35 en 36 in de rij - en een verveeld uit z’n ogen kijkende uitsmijter - nummer 39 -, zijnde de bewaker van de luchtbus aan een stukje staaldraad, zeilen we van 2.356 naar 3.555 meter hoogte. Inderdaad, op een lullig metertje na twaalfhonderd meter hoogteverschil. We gaan minder snel dan indertijd met de lift in het Empire State Building en die in de Twin Towers, maar toch nog altijd een honderdvijftig meter per minuut over een lengte van om precies te zijn 2.482 meter. Met zes marathons op mijn naam weet ik exact hoeveel een meter lengte op onze aardkorst eruitziet. Hier gaat het om een stijging van - uit het hoofd berekend - 47 procent en 11 promille, gelijk aan een bodylotion van acht minuten spraytime. Dat noem ik nog eens een hoogtestage.

De gondelkabel steunt trouwens op drie palen, zeg drie elektriciteitseiffels, op zijn weg naar de top. En jawel, herkenbaar van de skitochten in Zwitserland, over iedere top van elke paal zakt de gondel meer dan verwacht naar beneden. Alsof hij los komt te hangen en vervolgens stevig gaat slingeren. ‘In een rijtuigie, in een …’. Je weet dan dat een koor van 38 bassen, tenoren en alten dezelfde toon inzet. De toon van angstige spanning: oei-oei-oei. Dat gebeurt hier dus ook, een paar keer achtereen, voltreffer van een origineel refrein.

Eenmaal de gondel uitgestapt is het inderdaad behoorlijk fris, vooral door de stevige noordenwind. Erna stoeit met de ijle lucht en houdt zich koest. Heel verstandig. Op ons gemak rondlopend genieten wij van het fantastische panorama, hoewel een wattendeken veel van het uitzicht op de gehele archipel aan ons oog onttrekt. De bizarre wereld die Moeder Aarde hier in de persoon van de Teide heeft neergespreid, moet er een van wanhoop zijn geweest. Ik heb ook wel eens last van mijn darmen, maar zoals het hier gestold ligt, is mij nooit gelukt. Het slaat alles. Met ertussen lappen fluweel van zachtgeel, beige en lichtbruin, ook de mooiste tinten groen.

Het aanleggen van de wandelpaden van steen moet engelengeduld hebben gevergd, ook al liggen de blokken voor het oprapen. Het is dat er op het vliegveld strenge controles zijn, anders stapelde ik thuis een muurtje van glimmend obsidiaan om onze tuin.

Op ons pad omhoog komen we een imker tegen, de stevig is ingepakt tegen de zon. Hij bewaakt het gebied, waar je niet zomaar vrijuit naar de top mag wandelen. Je moet er een geldige ‘autorizacion’ voor aanschaffen in Santa Cruz. Dat hebben wij niet gedaan. Tot mijn spijt, want ik constateer nu dat ik mijn evenwichtskunsten op het randje van de krater boven mij graag zou hebben vertoond.

Erna loopt een stukje achter mij en schiet foto’s. Onmiddellijk ziet een Spaanse familie haar voor professional aan en vraagt haar hen op de kiek vast te leggen.

“En? Heb je alleen hun voeten in beeld genomen?”, vraag ik volgens mijn oerslechte gewoonte tot malicieus denken en handelen.

Erna is niet zo. Zij is veel te lief voor zulke ‘practical jokes’. Bovendien, het resultaat valt meteen waar te nemen. Digitale camera, nietwaar.

Op de wandelterugweg hebben we de stevige koude wind gelukkig in de rug. Slechts een heel klein beetje sneeuw valt te ontdekken. Ik kan mij niet voorstellen dat ze hier in de winter op plastic zakken naar beneden glijden. Dan haal je toch aan die scherpe lavarotspunten die plastic zak zo open?

De kaartcontrole van de bezoekers blijkt goed geregeld. Je moet enkele keren door een tourniquet op vertoon van je ticket, iedereen persoonlijk, waardoor exact kan worden gecontroleerd of het aantal passagiers dat in de gondel naar beneden komt even groot is als het aantal dat is opgestegen. De toegang is van negen tot vijf, een kantoorgondel als het ware. Formeel word je geacht ten langste een uurtje boven te blijven, om het terugvervoer zo gespreid mogelijk te laten verlopen.

Ik ben er niet achter gekomen of er wel eens iemand clandestien op de top is achtergebleven, en zo ja, wat de bewakers bij ontdekking van een tekort bij terugkomst aan het einde van de middag daaraan doen. Ik vraag me ook af wat een mens in de nacht te zoeken heeft in zo’n krater. Ik bedoel, er liggen geen goud-, zilver- of wat voor aders ook, een hotel of B&B is er niet, en een bar ontbreekt eveneens. Een nachtje overblijven zou natuurlijk wel bar zijn.

Op de terugweg hebben wij weer een soort van geluk met de gondel. Precies achter ons, de nummers 37 en 38, sluit de stuurman het perron. De na ons gekomen terugreizenden moeten acht minuten vakantietijd tegen wachttijd inruilen. Wij niet …

De terugrit naar Garachico via La Orotava, Historical Town Centre, bestaat opnieuw uit ongekend mooie indrukken van een maandlandschap, dat Nationaal Park del Teide heet. Fabelachtig en heel bijzonder.

Hoe dichter we La Orotava naderen, hoe dichter de mist van het wolkendek dat ons het uitzicht belemmert. Ook het zicht is mager en beperkt zich soms tot maximaal een meter of tien, lastig voor de chauffeur in het bochtige parcours. Toch arriveren we zonder incidenten in La Orotava, waar we tamelijk snel een parkeerplaatsje weten te vinden a raison van 1,25 euro voor twee uurtjes.

De plaats La Orotava ligt op een steile helling aan de oostrand van de Valle de Orotava, vierhonderd meter boven de zeespiegel. Met 38.000 inwoners heeft La Orotava zich de laatste jaren ontwikkeld tot een stad met twee gezichten. In het westen ligt het rijke en goed onderhouden historische oude stadsdeel, waar bezoekers uit de hele wereld komen en waar ondanks de drukte een rustige, ingetogen sfeer heerst. Aan de oostkant ligt het bruisende, levendige nieuwe stadsdeel met winkels, woonblokken, industriegebieden en opgeknapte plekjes.

De oude stadskern maakt niet zozeer indruk door de schoonheid van de afzonderlijke bouwwerken, maar vooral doordat de historische bebouwing in zijn geheel zo fraai bewaard is gebleven. Eenvoudige huizen uit vervlogen tijden zijn te vinden in de molenwijk Farrabo, die boven het oude centrum ligt. Hier staan nog gofio-molens, waarvan een enkele zelfs nog in bedrijf is.

(NB. Gofio is een mengsel van geroosterde en daarna gemalen granen, al bekend bij de oorspronkelijke bewoners, de Guanchen).

Wij begeven ons in La Orotava eerst naar een bar, voor een broodje en een drankje. De oude kroegbaas bestuurt zijn taveerne als een vorst vanachter een toog die meer dan de halve lengte van zijn gehele zaak beslaat. Die zaak is minstens dertig meter diep.

“Bon dia, senor. Hay bocadillo’s?”.

“Si, si. Jambon y queso”.

Tussen allerlei soorten kopjes koffie door - van con leche tot en met cortado - manoeuvreert hij de opgewarmde bocadillo’s voor onze neus. Dat smaakt bij de eerste hap en gaat erin als koek. De waard zet een oranjegekleurde fles met schroefdop naast ons bordje. In de tekst op de fles lees ik iets van naranjas, uit de zijkant steekt een wit driehoekje papier. Een vastgekleefd servet?

“Wil jij tomatenketchup van sinaasappel op je broodje?”, vraag ik Erna. Zelf heb ik er geen behoefte aan, eigenlijk nooit.

“Ikke niet!”.

Beiden zijn we geen echte liefhebbers van het gemeenschappelijk in gebruik geraakte vettige USA-sapje. Wanneer we ons smakelijke broodje naar binnen hebben gewerkt, vraag ik de kroegbaas om een servetje, wijzend op de grote stapel achter hem op de aanrecht tegen de wand. Hij begrijpt mij in het geheel niet, wijst steeds andere objecten aan of ik die soms bedoel. Dan reikt hij me een exemplaar van de stapel.

“Gracias”, mompel ik mijn laatste hapje deeg weg.

“Of mevrouw ook een servetje wil?”.

“Por favor”.

Hij geeft Erna er ook een, pakt de sinaasappelfles en deelt ons non-verbaal mee: ‘Zijn deze soms niet goed?’.

Het blijkt dat de tomatenketchup zich heeft vermomd als voorraadfles gevuld met pakken kleine vierkante servetjes. Weten wij veel. Als ik de baas uitleg dat wij niet van sinaasappeltomatenketchup houden, moet hij heerlijk luid om het voorval lachen. De hele zaak, met tien personen gevuld, is op de hoogte.

Rondwandelen door La Orotava is een waar genoegen vanwege de mooie panden, fraaie tuinen en parken. Het Casa de los Balcones voorop, al is de toeristische commercie met souvenirs van kitscherige aard hier stevig geïnfiltreerd.

La Casa de los Balcones in het centrum van Villa de la Orotava, stammend uit het jaar 1632, is een prachtig huis, beroemd om zijn versierde balkons, zijn majestueuze gevel en door zijn karakteristieke patio met veel bewerkt hout. Allerlei kunstnijverheid van de Canarische eilanden is hier te koop, zoals calado-borduurwerk en gevlochten manden.

Opnieuw ontmoeten we bij de plaatselijke VVV een Nederlandse van origine, die hoewel zij al heel lang op Tenerife woont en nooit meer terug wil, haar Hollandse moerstaal uitstekend heeft bijgehouden. Een gezellig praatje volgt, maar de zware dag - in afstand zo’n 150 kilometer - willen we uiteindelijk met een maaltijd buiten de deur besluiten. Door mist afgewisseld met een vleugje regendrop keren we terug in het ons vertrouwde Garachico. Ter plaatse kiezen we voor Spaans eten, maar toch anders, namelijk bij Casa Ramon in Calle Estaba de Ponte. Op het stoepbord voor de deur staat comidas tipicas gekrijt. Het is rond 19.00 uur, tegen de deursponning leunt een oud vrouwtje.

“Is de keuken open, senora, la cocina es abierto?”.

Zij lacht haar halve gebit vriendelijk bloot: “Si, si”.

Geen ander mens te zien als we de ‘huiskamer’ binnenstappen van het oudje dat señora Lola blijkt te heten, familienaam Dolores.

“Vertel, senora Lola, wat zijn de comidas tipicas?”.

“Canarische soep met kikkererwten, cherne (zeebaars) en pappas arrugadas”.

Dat nemen we - we voelen aan dat er geen andere keuze is. Lola hobbelt naar haar keukentje achter een afscheiding. We zitten aan een tafeltje voor de houten inklapraampjes, met uitzicht op het smalle straatje. Vier andere tafeltjes zijn en blijven onbezet. Lola maakt leven in haar keuken. Zonder een kaart te tonen heeft zij ons haar menu voorgeschoteld. Nu is ze druk bezig. Ons staat vast een verrassing te wachten.

Señora Lola schuift langs met de zogenaamde droge witte wijn, die in een al of niet afgewassen frisdrankflesje zonder etiket van waarschijnlijk een half litertje op tafel komt, bijgestaan door twee glaasjes uit grootmoeders tijd. Wellicht is señora Lola oma, gelet op haar gebogen houding en weinige tanden, ze is toch maar mooi actief met zoon Ramon die zich de hele avond niet vertoont. Het is in zijn etablissementje in dit straatje hartstikke stil. Casa Ramon heeft belendend nog een dependance van een rommelkamer - een enkele deur als verbinding -, waarin vier tafeltjes, een bar, een kauwgumballen- en een fruitautomaat staan. Ook hier geen Ramon te ontdekken.

Vanaf onze plaats ontwaar ik een diepvrieskist met een gettoblaster op het deksel. Gelukkig staat het kreng niet aan, je weet maar nooit of señora Lola een beetje hardhorend is. Alle wanden hier staan dik in de donkerbruine lak, de lambrisering is van halve stammetjes gemaakt - pijnboom? -, aan een kant zelfs tot bijna plafondhoogte, waar bovenop de stammetjes de nodige grote dennenappels liggen uit te drogen.

Gelukkig drogen wij niet uit. Na wat slokjes van de wijn bekruipt mij het flauwe vermoeden dat de wc naast de diepvrieskist is, daar waar een deur open staat.

(wordt vervolgd)

Recensie: 'Zoektocht naar het paradijs' (Arita Baaijens)

Arita Baaijens is bekend van verhalen over tochten door de woestijn. In klassieker ‘Een regen van eeuwig vuur’ beschrijft zij ervaringen van haar eerste woestijnreizen. Die heb ik opnieuw gelezen, ik sta achter het commentaar: … Prachtboek. Behalve reisverslag met prachtige natuurbeschrijvingen ook pure liefdesroman … (AD).

Aan het verzoek om Baaijens' nieuwste boek te recenseren, voldoe ik met hoge verwachtingen. ‘Zoektocht naar het paradijs’ heeft als ondertitel ‘Een onderzoek naar waarheid en werkelijkheid in het hart van Centraal-Azië’. Ik was nooit in een Egyptische woestijn, noch in het hart van Azië. Om erachter te komen of Arita het paradijs vindt, consumeer ik driehonderd pagina’s (verschijnt bij Atlas Contact in januari 2016 in boekvorm). Met lichte argwaan, want zij heeft in haar bovengenoemde ‘regen van ademloos leesvoer’ al laten weten dat ze daar het paradijs heeft aangetroffen:

… We hebben alle tijd. Tijd ook om de lome uren van de snikhete dagen weg te vrijen in de schaduw van een ruisende palm met de wind als hulpje. Een zwoele bries verdampt zweetdruppels en streelt waar handen niet kunnen komen. Dungul is niet minder dan het paradijs …

Wat bezielt iemand die een gevonden paradijs laat volgen door een queeste naar nog een paradijs? Ik ben niet de ontdekkingsreiziger, bioloog, fotograaf en schrijver die Arita Baaijens is. Juist omdat zij op avontuur blijft jagen, schep ik er plezier in om haar geboekstaafde belevenissen te proeven. Zoals ik dat ook kan van rusteloze reizigers als Frank van Rijn, Carolijn Visser, Henk de Velde, Jolanda Linschooten, om enkele andere voorbeelden te noemen.

Arita Baaijens geeft aan dat de betovering van haar woestijntochten voor haar voorbij is. Zij ondergaat ‘kortsluiting in haar hoofd’, ‘haar leven is een grote puinhoop’. Althans, dat lees ik. Met haar nieuwe ‘zoektocht’ wil Arita orde scheppen in de chaos, wil zij verlossing van het lege gevoel in haar binnenste. Ze ziet haar reis naar Shambhala - paradijs voor boeddhisten - als enige uitweg: nieuwe obsessie om het leven weer kleur te geven.

Zij kiest Siberië. Met haar criteria had het net zo goed Australië kunnen zijn. Ze noemt drijfveren als ‘onbekende cultuur, taal en religie’ (ik denk dan aan aborigines), ‘extreem klimaat’ en ‘groot gebied om te verdwalen, desnoods dood te gaan’. Dat laatste gaat mij wat (te) ver. Niettemin vormt het Altaj-Sajangebergte in Siberië voor Baaijens de nieuwe uitdaging voor een levensvervullende missie. Voor mij is de uitdaging het lezen van haar schriftelijke weergave.

Na de eerste zin fonkelen mijn ogen als gloeiende oortjes: ‘De adem van de invallende winter bijt in mijn wangen op deze late herfstmiddag’ …

Je weet het nooit, maar met zo’n sprankelende beginzin ben je vermoedelijk niet op de Bahama’s. Dan ben je Arita Baaijens op een Siberische hoogvlakte. Op zoek naar het paradijs, het legendarische Shambhala in het Altaj-gebergte. Het vinden staat gelijk aan het bereiken van de hoogste staat van spirituele ontwikkeling. Deze uitleg bekoort mij minder, ik ben niet zo spiritueel aangelegd. Evenmin ben ik bioloog, namen van flora en aanverwante data trekken niet mijn belangstelling. Arita’s onderzoek noemt ze herhaaldelijk.

Niettemin lees ik de verkenning door Kazachstan, China, Mongolië en Rusland in spannende verwachting. Vindt Baaijens de verborgen vallei, waarvan in unieke reisbeschrijvingen van Nicholas Roerich elk spoor ontbreekt? Russisch geoloog prof. Yuri Badenkov - aan wie Baaijens haar boek opdraagt - noemt de persoon Roerich om achterna te gaan. Baaijens is vastbesloten: “Hoe onmogelijker de uitdaging, hoe groter de kans dat in mij opnieuw een heilig vuur ontbrandt”.

Hoewel ik door het hele boek heen niet wen aan de mix van verleden en tegenwoordige tijd, mij bovendien soms erger aan (taal)foutjes, geniet ik wel van fraaie beschrijvingen. Baaijens op haar best:

… Aan alle kanten oneindigheid, stilte en een snijdende wind die mijn wangen laat gloeien. Boven me de Melkweg, een werveling van miljoenen sterren, gassen en kometen. Denken gaat niet meer, uit vreugde jank ik naar de maan …

Haar zoektocht is niet opgedeeld in hoofdstukken, maar in honderd dagen, waarvan driekwart letterlijk beschreven. In volgorde kopt iedere dag datum en tijdstip, geografische duiding en hoogte, een beknopte aanvulling met weerbericht en/of omgevingsfactoren. Onder ‘divers’ worden indrukken aangegeven, onder ‘kleur’ varieert de aanduiding van goud via rood en groen naar blauw. Goud wordt het meest vermeld, groen volgt, dan rood en vervolgens blauw. Ik kan over de bedoeling fantaseren, een verklaring heb ik niet ontdekt.

Met de zoektocht verpulvert Arita Baaijens naar eigen zeggen in een oogwenk jaren van misere. Op uitnodiging, met financiële steun, camera en toebehoren mee, tolken en gidsen om te leiden, cowboy Wayne Poulsen om te lijden.

“Het paradijs zoeken gaat over een gemis, een verlangen naar iets wat de mens ooit bezat en is kwijtgeraakt. Dat geldt ook voor mij”, aldus Baaijens. Haar leven bestaat in essentie uit meebewegen en haar rijdier(en) vertrouwen (deze reis te paard).

Als liefhebber ontkom ik niet aan nog zo’n mooi citaat uit Arita’s boek:

… Staande op de rand van een door schurend ijs uitgeslepen sleuf kan ik maar moeilijk bevatten dat zoveel grootsheid in twee kleine ogen past. Voor me ligt een hemelsblauw en amandelvormig gletsjermeer, Maralia, waaruit koude tranen een glibberspoor trekken over de olijfgroene bergtoendra waarop besjes van sneeuw glinsteren … Was ik maar een ballonvaarder die vanuit een mandje de samenhang tussen bergen, dalen en rivieren kon zien … Hoe dan ook, ik wil dansen en springen … De rust die de natuur uitstraalt zal door je stromen zoals zonlicht bomen binnenstroomt …

Baaijens besluit haar boek met een epiloog. Zij haalt woorden van Rebecca Solnit - ‘A Field Guide to Getting Lost’ - aan. ‘Blauw is de kleur van eenzaamheid en verlangen, van dromen en een verre einder. De kunst is te leven op de rand van het mysterie, waar vragen niet op antwoorden wachten, maar richting geven aan de zoektocht die nooit ten einde komt.’

Arita’s ‘Zoektocht …’ heb ik uit, mijn leestocht is ten einde. Geen paradijs, blauw blijft mijn favoriete kleur. Verlangen? Het boek had spannender mogen zijn. Verre einders? Aan zoeken naar goud, rood, groen of blauw komt nooit een einde.