Wijnaldum heeft, net als ik,een roemrucht verleden. Met Feyenoord of PSV heeft dat niets van doen. Ik doel op het terpdorp dat dicht bij de steeds uitbreidende havengebieden van Harlingen ligt, de eerste etappeplaats op de fiets vanuit Limmen naar het Friese en Groninger land. Leermens, een dorpje van 273 inwoners (1-1-2006) in de gemeente Loppersum van de provincie Groningen, onder de rook van Appingedam en Delfzijl, is mijn eindbestemming. Hier in Leerms (Groninger uitspraak) wonen Joke en Peter, die wij in het voorjaar in de Portugese Algarve hebben ontmoet. Zij runnen een B&B, ze zijn net als ik aangesloten bij de Stichting Vrienden op de Fiets, en zij hebben zojuist een vakantietrip naar Berlijn en omgeving achter de rug. Ik heb een bezoek op de fiets beloofd, het lijkt mij heel gezellig om hen opnieuw tegen te komen. Ook vind ik het interessant om hun ervaringen in het land van onze oosterburen te vernemen. Op die manier ben ik gerechtigd om een woordje Gronings mee te brabbelen: ‘Hai is om Leerms kommen'. Dat betekent ‘hij is om het dorp heen gefietst', maar ze bedoelen ermee ‘hij weet goed wat er in de wereld te koop is', oftewel ‘hij is door schade en schande wijs geworden'.

Maar eerst Wijnaldum en zijn verleden. Daar staan 23 huizen, waarin honderd inwoners zijn gehuisvest. Het gehele dorp met bijbehorende buurtschapjes Lutkeburen, Haule en Voorryp telt 74 huizen met in totaal 490 inwoners, die voornamelijk van de landbouw leven. In de afgelopen jaren waren de terpen op de kwelderwallen ten oosten van Wijnaldum speerpunt in archeologisch onderzoek, dat tot enkele bijzondere vondsten leidde.

De vondst van de Grote fibula van Wijnaldum, een mantelspeld van buitengewone kwaliteit, was het begin van een archeologisch onderzoek, waaruit bleek dat Wijnaldum al in de zevende eeuw een belangrijke vestiging was. Verder onderzoek toonde aan dat er in Wijnaldum in die tijd een hoofdgebouw stond met ateliers van ambachtslieden: goud- en zilversmeden, bronsgieters, glas- en barnsteenbewerkers, wevers, een wapensmid, enz. Tevens werd er onder meer een dirhem (Arabische zilveren munt) aangetroffen die verwerkt was in een ander sieraad dat men vond. Mogelijk is deze via handel die Vikingen bedreven, daar terechtgekomen.

Op de westflank van deze archeologisch spannende rug stond een aantal ‘staten', waarschijnlijk herenboerderijen. Er was sprake van Oudehuis, Nyehuis, Swingma en Tjitsma: dit waren aan het eind van de achttiende eeuw al boerderijen. Het dorp Wijnaldum zelf heeft een kern met straatjes waar de bebouwing zich aan geen rooilijn heeft gehouden. Het zijn huizen van een enkele bouwlaag die voornamelijk zijn gebouwd van gele baksteen (dat heeft weer niets met de gele trui van doen). Een huis van twee bouwlagen is van steen in appelbloesemkleur. Aan de noordoostzijde van de bebouwing ligt een fraai kaatsveld. De laatgotische kerk aan de zuidzijde van de kern is oorspronkelijk toegewijd aan Sint-Andreas, die ik als Amsterdammer natuurlijk goed heb gekend. Het kerkschip was ooit gepleisterd, maar laat na restauratie weer zijn ware gedaante zien die pronkt met een mooi vensterritme, dat nauw aansluit bij het tempo waarin ik mij op de fiets voortbeweeg. De wrakke toren stortte in 1684 gedeeltelijk in - hij wel, ik niet - en werd daarna herbouwd. Die werd in 1904 opnieuw vervangen door een door de Leeuwarder architect Jurjen Bruns ontworpen toren. In het fraaie interieur met meubilair uit het tweede kwart van de achttiende eeuw is de preekstoel uit 1728 het kunstzinnige middelpunt. Het snijwerk van de kuip met gewrongen en omrankte korinthische hoekzuiltjes is in 1728 uitgevoerd door Arjen Lous. Op de panelen zijn bijbelse taferelen gesneden. Met lambrizering, doophek met gesneden deur, vrouwen- en mannenbanken is het een buitengewoon interieur. Ten zuiden van de kerk staat de achttiende-eeuwse consistorie en ten oosten 't Slotsje, een grote pastoriewoning in een aardige mengstijl.

Wijnaldum is aan de oostzijde ontsloten door een weg die langs het buurschap Foarryp naar Getswerderzijl loopt. Bij Foarryp ligt te midden van de hoge akkers een klein natuurreservaat van jong cultuurbos, laag grasland en een plas met slikoevers. De vegetatie heeft een zilt karakter.

Ik denk dat, als mijn eerste etappe in de laatste week van juni erop zit, ik ook last zal hebben van een zilt karakter. Breek-me-de-bek-niet-open. 'Je hebt het zelf gewild', zal Erna zeggen. Limmen, Egmond, Bergen, (boswachterij) Schoorl, Groet, Petten, Hondsbosse zeewering, Zijpepolder, Anna Paulowna, Wieringen, Oosterland, Den Oever, over de Afsluitdijk, Harlingen, Wijnaldum. Hoeveel kilometer? Ik weet het niet precies, het zal rond de honderdtien schommelen. 'Más o menos?', leerden wij - lang geleden - op Spaanse les.

In Wijnaldum heb ik domicilie voor een nacht bij de familie Witteveen gekozen. Niet roken in de woonboerderij aan de Haulewei, staat in het VodF-gidsje. Ben ik even blij, met dat niet roken. Ik zal uitgepuft arriveren en moeten wennen aan de Friese taal, op zijn minst aan het Friese accent, zo bleek mij door de telefoon. Hopend op een goed, stevig ontbijt wil ik mijn route de tweede dag langs de kust vervolgen, om bij het Lauwersmeer in het Groningse Leens aan te leggen. Daar zal de familie Van 't Foort mij voor 19.00 uur aan de Wilhelminastraat ontvangen, naar ik begreep is een restaurant aanwezig. De derde etappe moet mij na een nachtje slapen naar Leermens (Leerms) brengen, waar de Niemeijers, Joke en Peter (zouden zij Tanja kennen?), mij aan de Tuindersweg ongetwijfeld opwachten. Kunnen we vijf kilometer ten oosten van Loppersum niet alleen ons Duits, maar ook ons Portugees wat ophalen. Ik verwacht bij hun een mooi huis, maar ben niet van plan het te kopen, ook al staat het Funda-mentaal vermeld.

Tja, een derde nachtje in de jungle van het hoge noorden. En dan? Nou ja, Erna wil deze vrijheidsfietser ook wel weer in de Limmer bushbush terugzien, dus het zal nog een strijd tegen de klok worden om voor het weekeinde thuis te komen. Ik houd jullie op de hoogte van mijn avont(d)uren, ten tijde van of na afloop. Alvast proost met een heerlijke, heldere Heineken, ha ha.